نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• شهرام غلامی

استادیار گروه آموزش تاریخ، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

از انقلاب مشروطه ایران در سال 1285ش تا پایان حکومت قاجار در سال 1304 دوران طولانی از ضعف و بی­ثباتی سیاسی در ایران پدید آمد. نواحی غرب ایران، به‌ویژه کردستان در این دوران بی­ثباتی و ناامنی بسیار شدیدتری از سایر نقاط ایران تجربه کرد. هم‌زمان با انقلاب مشروطه بخش­های شمالی ایالت کردستان به اشغال عثمانی­ها درآمد. شورش سالارالدوله و تکاپوهای او برای کسب قدرت، بروز اختلاف­های سیاسی میان طرفداران مشروطه­ و مخالفان آن، و اشغال پی­درپی کردستان توسط نیروهای متخاصم خارجی در جنگ جهانی یکم، این ایالت را در فقر و نابه‌سامانی گسترده فرو برد. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر تحولات سیاسی این دوره تقریباً 20 ساله بر کشاورزی، زندگی روستایی و جمعیت این ایالت است. این پژوهش با روش داده­کاوی و تحلیل اسناد آرشیوی و منابع تاریخی و کتابخانه­ای می­کوشد تا به این پرسش پاسخ دهد که تحولات دوره یادشده تا چه اندازه در نابودی منابع انسانی و حیات اقتصادی کردستان و در نتیجه، به حاشیه راندن آن در دورۀ پهلوی مؤثر بود؟ دستاوردهای پژوهش نشان می­دهند که براساس شواهد و مدارک موجود، شدت ویرانی روستاها، تخریب منابع اقتصادی و تلفات انسانی در کردستان بیش از سایر ایالات ایران بوده است. بسیاری از روستاییان و عشایر یا در میدان­های جنگ کشته شدند یا به میان­رودان و سایر نواحی مهاجرت کردند. با تضعیف هرچه بیشتر خرده‌مالکان، برخی از مالکان وابسته به قدرت روستاهای بیشتری تصرف و طبقه جدیدی از مالکان ظهور کردند.

کلیدواژه‌ها

• جمعیت
• جنگ جهانی یکم
• روستا‌ئیان
• کردستان
• کشاورزی