نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
چکیده
نظام اجتماعی روستا از زمانهای گذشته بر جمعگرایی استوار بوده است. در این نوع زندگی اجتماعی، بزرگان قوم از اعتبار و منزلت والایی برخوردار بودند. در هر روستا چند نفر از افراد مسن که در رأس قوم یا طایفه بزرگی قرار داشتند، به‌عنوان ریشسفیدان روستا شناخته میشدند و بسیاری از مشکلات روستاییان به‌وسیله این افراد حلّ‌وفصل میشد، اما پس از انقلاب سفید، دولت در صدد برآمد تا بر نقش خود در امور روستاها بیفزاید؛ بنابراین، اصل نهم انقلاب با عنوان خانه انصاف مطرح شد که در تاریخ تشکیلات قضایی ایران معاصر نقطه عطف مهمی محسوب میشود، چرا که دولت در ایجاد خانه انصاف، ضمن حفظ ساختار سنتی روستاها و حل مشکلات از طریق افرادی که مورد تأیید روستاییان بودند (اعضای خانه انصاف)، سعی داشت به لحاظ بوروکراسی اداری با تأسیس نهاد جدید بر اهمیت اصلاحات در کشور تأکید بیشتری داشته باشد؛ لذا بررسی عملکرد آن‌ها و تأثیری که بر نظام قضایی روستاها داشتند، بسیار حائز اهمیت است. پژوهش پیشِ رو، در صدد است تا با استفاده از منابع کتابخانهای و اسنادی این دوره، با به‌کارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی کارکردهای نهاد خانه انصاف را در حلّ‌وفصل مشکلات روستاییان بررسی کند. دستاوردهای پژوهش نشان میدهند که هرچند این نهاد تازه‌تأسیس در رفع پاره‌ای از مشکلات مؤثر عمل کرد، اما به‌دلیل نبودِ نظارت دقیق بر عملکرد اعضا از سوی ناظران و وجود مشکلات عدیده در روستاها، در بسیاری موارد قادر به حل امور نبود و کارکردهای اصلی (اجرای عدالت) آن عملی نشد.
کلیدواژه‌ها
)