نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکتری تاریخ اسلام دانشگاه پیام نور و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ اصفهان،، اصفهان، ایران
چکیده
خارک، یکی از جزایر بزرگ در منتهی‌الیه خلیج فارس است که هرچند به‌دلیل نداشتن خاک کافی فاقد استعداد کشاورزی است، اما منابع مختصر آب شیرین، سواحل عمیق و نزدیکی به درگاه ورودی دهانه اروندرود در طول تاریخ اهمیت ویژه‌ای به آن داده است. ساکنان محدود این جزیره با صیادی، کشاورزی مختصر و خدمات‌رسانی به کشتی‌های عبوری امرار معاش می‌کردند. بقایای زندگی و آثار باستانی متعدد و متنوع از اقوام مختلف و جهان‌گشایان در این جزیره نشان می‌دهد که موقعیت راهبردی خارک در ژئوپلیتیک خلیج فارس به‌عنوان دروازه میان‌رودان و خوزستان در مسیر شرق به غرب مورد عنایت اقوام بوده و رونق و جمعیت آن همواره تابعی از این متغیر مهم بوده است. در این راستا، استقرار هلندیان و انگلیسی‌ها برای تجارت و پیگیری اهداف سیاسی در دوران پس از اکتشافات جغرافیایی در این جزیره، جایگاه تعیین‌کننده خارک را نشان می‌دهد. علاوه‌براین، در برخی از دوره‌های تاریخی، این جزیره کارکرد تبعیدگاهی و زندان هم داشته است که تبعید زندانیان چپ به آنجا، آخرین خاطرات خارک از کارکردهای گذشته این جزیره است. خارک کنونی اما هویتی متفاوت پیداکرده است که وابسته به نفت است.
پژوهش حاضر به‌دنبال یافتن تأثیرات صنعت نفت بر هویت نوین این جزیره است. نتایج تحقیق که از راه مطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای به‌دست‌آمده، نشان می‌دهند تصمیم کنسرسیوم نفتی طرف قرارداد با شرکت ملی نفت ایران بر صادرات نفت ایران از خارک، هویت جدیدی به جزیره داده است. صنعتی شدن خارک به‌عنوان یک متغیر مهم در تغییر جایگاه جزیره خارک از شرایط قدیم به شرایط کنونی بوده و موقعیت این جزیره را در منطقه و جهان تحت تأثیر خود قرار داده است.
کلیدواژه‌ها
)