نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه معماری، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران.
چکیده
عوامل طبیعی و انسانی، از جمله ویژگی‌های اقلیمی، زمینه‌های فرهنگی، نوع معیشت و سایر عوامل متنوع، سبب شکل‌گیری دو گونه بافت روستایی در ایران شده‌اند: زمین‌های مسطح و بافت‌های کوهپایه‌ای. انتظام بافت در روستاهای کوهپایه‌ای ایران عمدتاً به صورت پلکانی با چیدمان بام-حیاط دیده می‌شود. با این‌حال، برخی از روستاهای کوهپایه‌ای ویژگی‌هایی متفاوت از این الگوی غالب دارند. در این تحقیق، با تمرکز بر روستای دشتک، تلاش شده است نسبت توده به فضای ابنیه و نحوه انتظام آن بررسی شده و تفاوت‌های آن با نمونه‌های غالب تحلیل شود. روش تحقیق این پژوهش، مبتنی بر مطالعات میدانی است و با تأکید بر روستای دشتک، اطلاعات لازم از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات مستقیم گردآوری شده است. هدف تحقیق، شناسایی عوامل مؤثر در شکل‌گیری فرم خاص بافت معماری روستای دشتک است. در مرحله اول، نقشه خانه‌های روستا از طریق بررسی میدانی برداشت شد. از میان خانه‌های موجود، تنها خانه‌هایی که ارزش تاریخی داشتند، اسناد معتبر مرتبط با آن‌ها موجود بود و امکان بازدید مکرر فراهم بود، انتخاب و تحلیل شدند. بررسی انتظام معماری، چینش توده و فضا، و نوع دسترسی‌ها نشان داد که وجود حیاط مرکزی در کنار الگوی بام-حیاط نشان‌دهنده نوعی گونه خاص در انتظام بافت روستایی کوهپایه‌ای است. این چینش را می‌توان به عواملی مانند دفع بادهای نامطلوب، ایجاد مرز خصوصی در برابر عرصه عمومی بام-حیاط، و ضرورت دسترسی ثانویه در مواقع اضطراری (از طریق ایوان‌های شرقی و غربی) نسبت داد.
کلیدواژه‌ها
)