نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
چکیده
کشاورزی به عنوان یکی از اصلی‌ترین شیوه‌های معیشت در ایران، و به‌ویژه در ایالت کرمان، وابستگی ذاتی به عوامل جغرافیایی دارد. زمین (خاک)، آب و اقلیم (آب و هوا) عوامل جغرافیایی کلیدی هستند که بر نوع محصول، زمان کشت، میزان برداشت و سایر جنبه‌های تولید کشاورزی تأثیر می‌گذارند. ایالت کرمان، واقع در جنوب فلات ایران، با ویژگی‌های جغرافیایی منحصر به فرد خود، همواره عرصه‌ی پیوند عمیق میان انسان و جغرافیا بوده است. سوال اصلی این پژوهش به نقش عوامل جغرافیایی در اقتصاد کشاورزی ایالت کرمان در فاصله‌ی سده‌های اول تا ششم هجری قمری می‌پردازد. برای پاسخگویی به این پرسش، ضمن بررسی اجمالی جغرافیای کرمان، عوامل جغرافیایی مؤثر بر اقتصاد کشاورزی این ایالت، به‌ویژه در نواحی گرمسیر آن، با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مناطق سردسیر کرمان (کوهستان‌ها)، علی‌رغم داشتن ارتفاعات و بارش‌های فراوان، به دلیل مساحت کم و تراکم ناکافی، تولیدات کشاورزی کمتری داشته‌اند. در مقابل، مناطق گرمسیر کرمان (دشت‌ها)، به‌سبب وسعت بیشتر، حاصلخیزی خاک و فراوانی منابع آبی، در تولید ثروت ناشی از کشاورزی جایگاه برتری داشته‌اند. بخش‌های عمده‌ای از خوره جیرفت (به‌ویژه دشت‌های جنوبی)، خوره بم (دشت‌های شرقی)، سیرجان (دشت‌های غربی) و نرماشیر، نواحی گرمسیری‌ای هستند که به دلیل داشتن دشت‌های حاصلخیز و آبرفتی، جریان رودهای سرچشمه گرفته از کوهستان‌های سردسیر و همچنین بهره‌گیری از آب قنات‌ها، همواره از کشاورزی غنی‌تری برخوردار بوده‌اند.
کلیدواژه‌ها
)