نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه علوم سیاسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
چکیده
در دهههای چهل و پنجاه شمسی تغییرات وسیعی در جامعه ایران شکل گرفت که مدرنسازی رژیم پهلوی یکی از مهمترین عوامل گسترش مهاجرت از روستا به شهر و گسترش شهرنشینی در ایران بود. ایده «بازگشت به روستا» که در ادبیات داستانی این دوران بازتاب یافت به نوعی در واکنش به این مدرنسازی فراگیر بود. پرسش بنیادی پژوهش حاضر این است که چگونه روشنفکران ایرانی نظیر «صمد بهرنگی» و «جلال آلاحمد» در برساخت ایدئولوژی انقلاب آفرین موثر واقع شدند؟ با بهرهگیری از نظریه برساخت اجتماعی «برگر» و «لاکمن»، این فرضیه مورد بررسی قرار گرفت که از نظر بهرنگی و آلاحمد، بازگشت به ریشههای فرهنگی، به ویژه روستا راهکاری برای مقابله با بحران بیهویتی و بیمعنایی زیست اجتماعی و سیاسی است که مدرنسازی دولت پهلوی آن را پدید آورده بود. نتیجه پژوهش نشان میدهد که ایده «بازگشت به روستا» در اندیشه این دو نویسنده ایرانی، یکی از آن نمادهای برساخته روشنفکران ایرانی بود که به نبرد با دستگاه تمدنی و غربگرای پهلوی شتافت و جایگزینی برای رهاشدگی و سرگشتگی مدرنسازی به شمار میرفت. این ایده، از طریق تأثیر بر روشنفکران در دهه۵۰شمسی بهطور غیرمستقیم در شکلگیری زمینههای فرهنگی انقلاب اسلامی نقش ایفا کرد. روش پژوهش نیز توصیفی – تحلیلی است.
کلیدواژهها
)