نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.
چکیده
تا پیش از کاوش‌های باستان‌شناختی سال ۱۳۸۷، «مُشکویه» تنها نامی آشنا در آثار جغرافیایی و تاریخی بود؛ چراکه بسیاری از جغرافی‌نویسان از آن به‌عنوان منزلگاهی کوچک در شاهراه خراسان یاد کرده‌اند. مورخانی چون طبری و حسینی، در سده‌های چهارم و ششم هجری قمری، نیز به نبردهایی که در حوالی این مکان رخ داده، اشاره داشته‌اند. با محاسبه فاصله مشکویه از دو شهر ری و ساوه، روشن شد که محوطه امروزی «مُشکین‌تپه» همان مشکویه تاریخی است. با این حال، وسعت ۴۵ هکتاری محوطه، وجود بقایای ارگ، و پراکندگی شواهدی از صنعت سفالگری، با تصویری که متون کهن از آبادی‌ای کوچک ارائه می‌کردند، همخوانی نداشت. تحلیل داده‌های تاریخی نشان داد که تنها با استناد به منابع مکتوب نمی‌توان به شناختی جامع از این محوطه دست یافت. از این رو، برای پاسخ به پرسش‌هایی همچون دلایل گسترش کمی و کیفی این استقرارگاه، شیوه تولید سفال (خانگی یا تخصصی)، نظام مدیریتی، و بازارهای هدف کارگاه‌های سفالگری، کاوش‌های باستان‌شناختی در محل انجام شد. یافته‌ها نشان داد که این آبادی کوچک در سده‌های سوم و چهارم هجری، که اقتصادی کشاورزی داشت، در عصر سلجوقی و تحت مدیریت دولتی (اقطاع)، به شهری صنعتی با محوریت تولید سفال تبدیل شده است. محصولات سفالین آن نه تنها نیازهای ساکنان محلی، بلکه بخش مهمی از نیازهای شهر ری را نیز برآورده می‌کرد. با این وجود، رونق اقتصادی شهر دیری نپایید؛ حمله مغولان به تخریب شهر و نابودی کارگاه‌ها انجامید. در سال‌های پس از تهاجم، بازماندگان شهر برای ساخت و استحکام‌بخشی به منازل خود از اجزای معماری کوره‌های سفال‌پزی استفاده کرده بودند.
کلیدواژه‌ها
)