فصلنامه تاریخ روستا و روستانشینی در ایران و اسلام

خانۀ فرهنگ روستایی، یکی از نهادهایی بود که در دورۀ پهلوی، زیر نظر وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی، برای ارتقای سطح زندگی روستاییان، آبادانی مملکت و تقویت حس مسئولیت اجتماعی، در اغلب شهرهای ایران ... بیشتر

بحران قحطی و خشکسالی در مناطق روستایی بوشهر؛ بازتاب، اقدامات و پیامدها( 1317- 1323 ش)

محمد رضا عمرانی؛ حسن الهیاری

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 31-55

https://doi.org/10.30479/hvri.2023.19081.1011

چکیده

یکی از مسائل تاریخ معاصر ایران، بحران قحطی فراگیر در اواخر دورۀ پهلوی اول تا اوایل دورۀ محمدرضاشاه بود. هم‌زمانی این پدیده با جنگ جهانی دوم و اشغال کشور توسط متفقین بر شدت این بحران افزود. این مسئله در ... بیشتر

جغرافیای تاریخی روستاهای منطقه چهاردولی اسدآباد همدان در دوره قاجار

ابوالفتح مومن

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 57-83

https://doi.org/10.30479/hvri.2023.19073.1010

چکیده

توجه به تاریخ محلی و زیرشاخه‌های آن از نیازهای پژوهشی امروز تحقیقات تاریخی است که کمتر به آن توجه شده است. منطقۀ چهاردولی شهرستان اسدآباد همدان یکی از این مناطق است که در تاریخ معاصر شاهد رخدادهای ... بیشتر توجه به تاریخ محلی و زیرشاخه‌های آن از نیازهای پژوهشی امروز تحقیقات تاریخی است که کمتر به آن توجه شده است. منطقۀ چهاردولی شهرستان اسدآباد همدان یکی از این مناطق است که در تاریخ معاصر شاهد رخدادهای بسیاری بوده است؛ از جمله جنگ دولت مشروطیت علیه ابوالفتح میرزا سالارالدوله در این منطقه، به سال 1329 ق که منجر به شکست سالارالدوله و کشته‌شدن یپرمخان ارمنی گردید؛ بنابراین توجه به ‌جایگاه و تاریخ این منطقه، در پرتو اسناد نویافته و منابع از منظر محلی و ملی ضروری است. در این مقاله با نگاهی نو به نقش اشخاص، موقعیت جغرافیایی منطقه و اسامی روستاها پژوهش انجام شده است. فرضیۀ این تحقیق بر این است که وجه‌تسمیۀ روستاها و منطقه، برگرفته از نام طایفه و اشخاص است که با ورود به منطقه، صاحب موقعیت نظامی– اقتصادی شده‌اند و در تحولات منطقه و کشور ایفای نقش کردهاند. این پژوهش با استفاده از منابع اسنادی- کتابخانهای و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام شده است. محدودۀ جغرافیایی تحقیق، منطقۀ چهاردولی اسدآباد استان همدان است. یافتههای پژوهش نشان از برگرفتن نام منطقه از قوم و طایفۀ چرداول است که از منطقۀ شیروان و چرداول ایلام به این منطقه کوچانده شدهاند و رؤسای آن در تحولات دورۀ معاصر ایران نقش داشتهاند.

حیات روستایی ایران در دوره افغان‌ها (1142‌ـ 1135 هـ‌.‌ ق)

سمیه خانی پور

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 85-99

https://doi.org/10.30479/hvri.2023.19197.1015

چکیده

با حمله افغانها به ایران در سال 1135 ه.ق و سقوط سلسله صفویه، وضعیت بسیار آشفتهای بر کشور حکمفرما شد. در آن زمان، به دلیل خلاء قدرت به وجود آمده، روسها و عثمانیها نیز از فرصت استفاده کرده و هر کدام ... بیشتر با حمله افغانها به ایران در سال 1135 ه.ق و سقوط سلسله صفویه، وضعیت بسیار آشفتهای بر کشور حکمفرما شد. در آن زمان، به دلیل خلاء قدرت به وجود آمده، روسها و عثمانیها نیز از فرصت استفاده کرده و هر کدام بخشهایی از مناطق شمالی و غربی ایران را اشغال کردند و کشور به چند منطقه زیر سلطه بیگانگان و نیروهای شورشی تقسیم شد و تا زمان پیروزی نادر شاه بر این گروهها و اخراج آنها از کشور، وضعیت بسیار آشفته و بحرانی بود. در این میان، روستاییان در زمان شورش و حمله افغانها و دیگر گروههای مهاجم و دست به دست شدن قدرت در بین آنها، بیشترین آسیب را متحمل شدند و حیات اقتصادی و اجتماعی آنها با شرایط نابسامانی روبهرو شد. هدف پژوهش حاضر بررسی حیات روستایی ایران در دوره حکومت افغانها در ایران در فاصله زمانی 1135 تا 1142 ه.ق است. این نوشتار با تکیه بر منابع اصلی دوره مورد نظر و با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد حمله افغانها و دیگر مهاجمان به روستاها و قتل و غارت روستاییان، تخریب شبکههای آبیاری، گرفتن مالیاتهای سنگین از روستاییان، فقدان ثبات سیاسی، پیدایش مراکز متعدد قدرت و جنگ آنها با یکدیگر و کاهش جمعیت روستایی در نتیجهی قتل و فرار آنها از روستاها، منجر به رکود و انحطاط حیات روستایی ایران در دورهی افغان‌ها شد.با حمله افغانها به ایران در سال 1135 ه.ق و سقوط سلسله صفویه، وضعیت بسیار آشفتهای بر کشور حکمفرما شد. در آن زمان، به دلیل خلاء قدرت به وجود آمده، روسها و عثمانیها نیز از فرصت استفاده کرده و هر کدام بخشهایی از مناطق شمالی و غربی ایران را اشغال کردند و کشور به چند منطقه زیر سلطه بیگانگان و نیروهای شورشی تقسیم شد و تا زمان پیروزی نادر شاه بر این گروهها و اخراج آنها از کشور، وضعیت بسیار آشفته و بحرانی بود. در این میان، روستاییان در زمان شورش و حمله افغانها و دیگر گروههای مهاجم و دست به دست شدن قدرت در بین آنها، بیشترین آسیب را متحمل شدند و حیات اقتصادی و اجتماعی آنها با شرایط نابسامانی روبهرو شد. هدف پژوهش حاضر بررسی حیات روستایی ایران در دوره حکومت افغانها در ایران در فاصله زمانی 1135 تا 1142 ه.ق است. این نوشتار با تکیه بر منابع اصلی دوره مورد نظر و با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد حمله افغانها و دیگر مهاجمان به روستاها و قتل و غارت روستاییان، تخریب شبکههای آبیاری، گرفتن مالیاتهای سنگین از روستاییان، فقدان ثبات سیاسی، پیدایش مراکز متعدد قدرت و جنگ آنها با یکدیگر و کاهش جمعیت روستایی در نتیجهی قتل و فرار آنها از روستاها، منجر به رکود و انحطاط حیات روستایی ایران در دورهی افغان‌ها شد.

شکل‌گیری و کارکرد روستاهای فصلی در جنوب شرق خلیج فارس ( با تمرکز بر فصول صید مروارید) )

سلمان قاسمیان

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 101-122

https://doi.org/10.30479/hvri.2023.18491.1003

چکیده

موضوع روستاهای فصلی در تاریخ سواحل جنوب خلیج‌فارس از جهت شناخت هویت تاریخی این منطقه طی ادوار مختلف اهمیت دارد. سواحل جنوب‌شرقی به‌عنوان مهم‌ترین صیدگاه مروارید در حوزۀ اقیانوس هند، فاقد قابلیت زیست ... بیشتر

نقش تغییر شیوه های زمین داری دوره های قاجاریه و پهلوی در اضمحلال نوغانداری روستاهای گیلان و مازندران

نادیا ره؛ سینا فروزش

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 123-148

https://doi.org/10.30479/hvri.2023.19130.1012

چکیده

جغرافیای منحصر به فرد گیلان و مازندران بستری مناسب جهت پرورش توتستانهای وسیع و نوغانداری در ادوار تاریخی بوده است، به نحوی که نوغانداری، بخشی از اقتصاد معیشتی مردم گیلان و مازندران را شامل میشد. ... بیشتر جغرافیای منحصر به فرد گیلان و مازندران بستری مناسب جهت پرورش توتستانهای وسیع و نوغانداری در ادوار تاریخی بوده است، به نحوی که نوغانداری، بخشی از اقتصاد معیشتی مردم گیلان و مازندران را شامل میشد. زمینهای مرغوب زیر کشت توتستانها از دورة صفویه، به‌عنوان زمینهای خالصه درآمد و بعدها نیز در اختیار حکومتهای دیگر قرار گرفت. در دورة قاجاریه، با حفظ این سنت، با رقابتهای داخلی و خارجی برای کسب منافع حاصل از ابریشم، شیوة خصوصیسازی افزوده شد. با روی کار آمدن حکومت پهلوی و اجرای سیاستهای مدرنیزاسیون و اصلاحات ارضی، تغییرات بسیاری در شیوة زمین‌داری رخ داد. به نظر میرسد تغییرات حاصله، بر صنعت نوغان‌داری و وضعیت معیشت نوغان‌داران اثرگذار بوده است. مقالة پیشِ‌رو با روش تحقیق تاریخی و با رویکرد کیفی صورت پذیرفته است؛ گردآوری دادههای مقاله، به روش تاریخی و اسنادی انجام و به شیوة توصیفی- تحلیلی نگارش شده است. مقالة حاضر در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که چه عواملی موجب تغییر شیوههای زمین‌داری در دورههای قاجاریه و پهلوی شده و این عوامل چه تأثیری در ضعف و زوال نوغان‌داری گیلان و مازندران داشت؟ یافتههای مقاله نشان میدهد؛ در پی تغییرات شیوههای زمین‌داری، روستاییان نوغان‌دار، در مرحلة نخست کارگران زمینداران عمده و در مرحلة دوم، کارگران کارخانه‌های صنعتی شدند. توتستانها در سیستم شرکتهای سهامی عام و خاص، به شیوة صنعتی احداث شدند و خرده‌زمینداران، با شیوة سنتی نوغان‌داری، یارای رقابت با آن‌ها را نداشتند. در نتیجۀ تغییرات شیوههای زمین‌داری در دورههای قاجار و پهلوی، نوغان‌داری در روستاهای گیلان و مازندران مضمحل شد.

فصلنامه تاریخ روستا و روستانشینی در ایران و اسلام

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 2 (1403)

دوره 1 (1402)

دوره و شماره: دوره 1، شماره 1، تیر 1402

ارزیابی عملکرد خانه فرهنگ روستایی در دوره پهلوی با تکیه بر اسناد مطالعه موردی استان اصفهان(1347ـ1357ه.ش)

چکیده

بحران قحطی و خشکسالی در مناطق روستایی بوشهر؛ بازتاب، اقدامات و پیامدها( 1317- 1323 ش)

چکیده

جغرافیای تاریخی روستاهای منطقه چهاردولی اسدآباد همدان در دوره قاجار

چکیده

حیات روستایی ایران در دوره افغان‌ها (1142‌ـ 1135 هـ‌.‌ ق)

چکیده

شکل‌گیری و کارکرد روستاهای فصلی در جنوب شرق خلیج فارس ( با تمرکز بر فصول صید مروارید) )

چکیده

نقش تغییر شیوه های زمین داری دوره های قاجاریه و پهلوی در اضمحلال نوغانداری روستاهای گیلان و مازندران

چکیده