ایده بازگشت به روستا و برساخت ایدئولوژی انقلاب آفرین از نگاه صمد بهرنگی و جلال آل‌احمد

مجید استوار

دوره 3، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 1-24

https://doi.org/10.30479/hvri.2025.22199.1077

چکیده

در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی تغییرات وسیعی در جامعه ایران شکل گرفت که مدرن‌سازی رژیم پهلوی یکی از مهم‌ترین عوامل گسترش مهاجرت از روستا به شهر و گسترش شهرنشینی در ایران بود. ایده «بازگشت به روستا» ... بیشتر در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی تغییرات وسیعی در جامعه ایران شکل گرفت که مدرن‌سازی رژیم پهلوی یکی از مهم‌ترین عوامل گسترش مهاجرت از روستا به شهر و گسترش شهرنشینی در ایران بود. ایده «بازگشت به روستا» که در ادبیات داستانی این دوران بازتاب یافت به نوعی در واکنش به این مدرن‌سازی فراگیر بود. پرسش بنیادی پژوهش حاضر این است که چگونه روشنفکران ایرانی نظیر «صمد بهرنگی» و «جلال آل‌احمد» در برساخت ایدئولوژی انقلاب آفرین موثر واقع شدند؟ با بهره‌گیری از نظریه برساخت اجتماعی «برگر» و «لاکمن»، این فرضیه مورد بررسی قرار گرفت که از نظر بهرنگی و آل‌احمد، بازگشت به ریشه‌های فرهنگی، به ویژه روستا راهکاری برای مقابله با بحران بی‌هویتی و بی‌معنایی زیست اجتماعی و سیاسی است که مدرن‌سازی دولت پهلوی آن را پدید آورده بود. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که ایده «بازگشت به روستا» در اندیشه این دو نویسنده ایرانی، یکی از آن نمادهای برساخته روشنفکران ایرانی بود که به نبرد با دستگاه تمدنی و غربگرای پهلوی شتافت و جایگزینی برای رهاشدگی و سرگشتگی مدرن‌سازی به شمار می‌رفت. این ایده، از طریق تأثیر بر روشنفکران در دهه۵۰‌شمسی به‌طور غیرمستقیم در شکل‌گیری زمینه‌های فرهنگی انقلاب اسلامی نقش ایفا کرد. روش پژوهش نیز توصیفی – تحلیلی است.

بازتاب شیوه‌های زندگی روستاییان در تاریخ شفاهی گیلان در گذر از سنت به مدرنیته (دوره پهلوی دوم)

محمد پرحلم بجارپسی؛ محمدرضا شاد منامن؛ علی‌محمد موذنی؛ جهاندوست سبزعلی‌پور

دوره 3، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 25-50

https://doi.org/10.30479/hvri.2025.22289.1080

چکیده

در دورۀ گذار از سنت، باوجود تغییرات اساسی در زندگی مردم روستاهای گیلان، این دگرگونی‌ها در پژوهش‌های علمی کمتر بازتاب یافته ‌است. بااین‌حال می‌توان در بین آثار فرهنگی و روایی، از جمله در تاریخ شفاهی ... بیشتر در دورۀ گذار از سنت، باوجود تغییرات اساسی در زندگی مردم روستاهای گیلان، این دگرگونی‌ها در پژوهش‌های علمی کمتر بازتاب یافته ‌است. بااین‌حال می‌توان در بین آثار فرهنگی و روایی، از جمله در تاریخ شفاهی برخی دگرگونی‌‌ها را رصد کرد. در این مقاله بازتاب شیوۀ علم‌آموزی، درمان، کوچ‌نشینی، مواجهۀ مردم با پدیده‌های مدرن، و آیین‌ها و باورداشت‌ها براساس داده‌های تاریخ شفاهی به‌نمایش درآمده، و برخی تغییرات آن مورد بررسی قرار گرفته‌ است. این پژوهش درصدد است با رویکردی توصیفی تحلیلی به پرسش‌های زیر پاسخ دهد: 1. مردم روستاهای گیلان در گذار از سنت در دورۀ پهلوی دوم تا چه اندازه با تغییرات به‌وجودآمده همراهی کرده‌اند. 2. چه تغییراتی در گذار از سنت در زندگی روستاییان گیلان به‌وجود آمده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مردم گیلان، و به‌تبع روستاییانش باوجود برخی مخالفت‌ها، در مقابل پدیده‌های نوین، چندان مقاومتی در مقابل آن به‌خرج ندادند. در دورۀ پهلوی دوم مدارس جدید جای مکتب‌خانه‌ها را گرفت، اگرچه برخی شیوه‌های غلط تربیتی از جمله تنبهات بدنی در مدارس ادامه داشت. علاوه‌براین نقش دولت‌ها در امر آموزش از گذشته پررنگ‌تر شد. در حیطۀ درمان نیز باوجود دستاوردهای علمی همچنان خرافات و ماوراالطبیعه در کنار دانش پزشکی نقش‌آفرین بودند، اما روزبه‌روز جایگاه خود را در درمان از دست ‌دادند. در این دوره کوچ‌نشینی کم‌کم به‌سمت یکجانشینی رفت و سینما، رادیو و تلویزیون علاوه بر شهروندان با استقبال روستاییان نیز مواجه شد. آیین‌ها و آداب و رسوم نیز روزبه‌روز کم‌رنگ‌تر از گذشته شدند و کارکردشان تا حدود زیادی از دست رفت.

راهبرد اقتصادی مسکن معیشتی در معماری کسب و کار روستایی منظومه بابل کنار (از اصلاحات ارضی تا مدل مسکن معیشتی)

مرتضی ملکی چرکوانی؛ فرهنگ مظفر؛ محمد علی خان محمدی؛ بهرام صالح صدق پور

دوره 3، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 51-85

https://doi.org/10.30479/hvri.2025.22133.1075

چکیده

توسعه روستایی به شدت وابسته به درک اهمیت معماری کسب‌وکار و ارتباط آن با راهبردهای اقتصادی محلی است؛ با این حال، توجه به پیوند دیرینه معماری بومی با اقتصاد روستایی در پژوهش‌ها و برنامه‌ریزی‌های نوین ... بیشتر توسعه روستایی به شدت وابسته به درک اهمیت معماری کسب‌وکار و ارتباط آن با راهبردهای اقتصادی محلی است؛ با این حال، توجه به پیوند دیرینه معماری بومی با اقتصاد روستایی در پژوهش‌ها و برنامه‌ریزی‌های نوین غالباً نادیده گرفته می‌شود. در این راستا، پژوهش حاضر با نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای از ۱۸۰ نفر از صاحبان مشاغل و تولیدکنندگان روستایی و استفاده از پرسشنامه‌های بسته، داده‌ها را با ابزارهای SPSS و AMOS و با روش همبستگی مورد تحلیل قرار داد. با تثبیت عامل «مسکن معیشتی»، مدل‌های توسعه دو و سه عاملی در سه سطح تأیید (تأیید نشده، قابل ارزیابی، و تأیید نهایی) مورد مقایسه قرار گرفتند؛ در بخش مدل‌های دو عاملی (شامل ۸ مدل)، ۴ مدل مربوط به رابطه مسکن با مزرعه (گردشگری و خلاق) تأیید شد، اما ۴ مدل دیگر (شامل رابطه مسکن با معماری خارجی و توسعه پشتیبانی) تأیید نشدند. در بخش مدل‌های سه عاملی (۱۵ مدل)، تمامی مدل‌ها در ارتباط با توسعه پشتیبان و مزرعه خلاق تأیید شدند و بجز یک مورد، سایر مدل‌های مرتبط با توسعه پشتیبان و مزرعه گردشگری نیز تأیید شدند؛ در حالی که از مدل‌های مرتبط با توسعه پشتیبان و معماری غیرمسکونی، تنها یک مدل تأیید شد. در نهایت، مطمئن‌ترین مدل برنامه‌ریزی، مدل سه عاملی متشکل از توسعه، پشتیبانی، مزرعه خلاق، و مسکن معیشتی است.

رسم نزل و عبور سپاهیان حکومتی: تأثیر سیاست‌های طبقۀ حاکم بر زندگی روستایی در سدۀ نهم هجری

فاطمه لطفی عمران؛ مقصودعلی صادقی؛ سیدهاشم آقاجری؛ شهرام یوسفی‌فر

دوره 3، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 87-120

https://doi.org/10.30479/hvri.2025.22447.1085

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی پیامدهای سیاست‌های حکومتی سدۀ نهم هجری قمری بر زندگی روستاییان ایران می‌پردازد و بر دو پدیدۀ نزل (اسکان اجباری کارگزاران حکومتی و هئیت‌های سفارت در خانه مردمان مسیر گذر) و عبور سپاهیان ... بیشتر پژوهش حاضر به بررسی پیامدهای سیاست‌های حکومتی سدۀ نهم هجری قمری بر زندگی روستاییان ایران می‌پردازد و بر دو پدیدۀ نزل (اسکان اجباری کارگزاران حکومتی و هئیت‌های سفارت در خانه مردمان مسیر گذر) و عبور سپاهیان از مناطق روستایی متمرکز است. روش‌شناسی پژوهش مبتنی بر رویکرد کیفی و تحلیل تاریخی، شامل جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها از منابع دست‌اول و تحلیل مضمونی بر اساس تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و روانی این پدیده‌ها است. یافته‌ها نشان می‌دهد که رسم نزل، که ریشه در سنت‌های اداری ایرانی داشت، در نبود نظارت مؤثر، به بار مالی سنگینی برای روستاییان تبدیل شد و به کاهش تولید کشاورزی، تضعیف انسجام اجتماعی و بی‌اعتمادی به حاکمیت انجامید. همچنین، عبور سپاهیان از مسیر روستاها در دوره‌های بحرانی و ضعف نظارت، اغلب به غارت مزارع و تخریب زیرساخت‌های روستایی منجر می‌شد. این مطالعه در بستر سدۀ نهم هجری آشکار می‌سازد که این دو پدیده به طور مشترک اقتصاد و انسجام اجتماعی روستاها را تضعیف کردند. نتیجه‌گیری اصلی پژوهش بر وجود تنش ذاتی بین کارکرد تولیدی روستاها و نیازهای مالی حکومت تأکید دارد و ضرورت تقویت نهادهای نظارتی برای کاهش فشار بر روستاییان و حفظ پایداری جوامع محلی را خاطرنشان می‌سازد.

مشکلات نوغان‌داران گیلانی در دهۀ اول حکمرانی رضاشاه: پژوهشی بر پایة عَریضه‌‌های نوغان‌داران لنگرود و لاهیجان

نادیا ره؛ سینا فروزش؛ معصومعلی پنجه

دوره 3، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 121-141

https://doi.org/10.30479/hvri.2025.22257.1078

چکیده

پیشه و معیشت دهقانان روستاهای لنگرود و لاهیجان در شرق گیلان از دیرباز بر پایه‌ی نوغان‌داری استوار بوده است. این پژوهش با مروری بر پیشینه‌ی تولید و تجارت ابریشم در این دو ناحیه و با تکیه بر نُه سند تاریخیِ ... بیشتر پیشه و معیشت دهقانان روستاهای لنگرود و لاهیجان در شرق گیلان از دیرباز بر پایه‌ی نوغان‌داری استوار بوده است. این پژوهش با مروری بر پیشینه‌ی تولید و تجارت ابریشم در این دو ناحیه و با تکیه بر نُه سند تاریخیِ به‌دست‌آمده از میان عریضه‌های مجلس، به بررسی مشکلات نوغان‌داران روستایی لنگرود و لاهیجان در دهه‌ی نخست حکومت رضاشاه پهلوی می‌پردازد. هدف مقاله، با توجه به سابقه‌ی طولانی تولید و تجارت ابریشم در این مناطق، پاسخ به این پرسش است که نوغان‌داران در این دوره با چه دشواری‌های معیشتی روبه‌رو بودند و سرانجامِ عریضه‌نویسی و تظلم‌خواهی آنان چه بود. این پژوهش با روش تحقیق تاریخی و به شیوه‌ی مطالعه‌ی اسنادی ـ کتابخانه‌ای، و بر اساس رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، نشان می‌دهد که نوغان‌داران لاهیجان و لنگرود در این دوره به سبب فروش تخم نوغان فاسد از سوی «مسیو دوبر‌دوی» فرانسوی، «کمپانی فیلاتوری» و «معین‌التجار بوشهری»، دچار زیان مالی سنگین و در نهایت فقر و تنگدستی شدند. آنان در پی این وضعیت، با ارسال عریضه‌هایی به مجلس شورای ملی، ضمن شکایت و دادخواهی، تقاضای بخشودگی مالیات و تأسیس مدرسه‌ی فلاحت را مطرح کردند تا از این رهگذر بتوانند تولید و تجارت ابریشم را در مسیر صحیح توسعه دهند. نتیجه‌ی این مطالبه‌گری، تأسیس «اداره‌ی کل نوغان» در سال ۱۳۱۴ش بود که با هدف تهیه و توزیع تخم نوغان و خرید پیله، زیر نظر وزارت کشور فعالیت خود را آغاز کرد.

واکاوی تأثیرات درآمدهای نفتی بر توسعه جامعه روستایی در برنامه‌های عمرانی اول تا پنجم (1356-1327)

نازنین احمد یوسفی؛ حبیب اله سعیدی نیا

دوره 3، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 143-171

https://doi.org/10.30479/hvri.2025.22048.1072

چکیده

صنعت نفت در دوره پهلوی دوم به‌مثابه یک پدیده محوری، تأثیرات عمیقی بر ساختار اقتصادی و اجتماعی جامعه روستایی ایران بر جای گذاشت. در این دوره، درآمدهای حاصل از نفت از طریق اجرای برنامه‌های عمرانی، ابعاد ... بیشتر صنعت نفت در دوره پهلوی دوم به‌مثابه یک پدیده محوری، تأثیرات عمیقی بر ساختار اقتصادی و اجتماعی جامعه روستایی ایران بر جای گذاشت. در این دوره، درآمدهای حاصل از نفت از طریق اجرای برنامه‌های عمرانی، ابعاد گوناگونی از توسعه را در حوزه‌های مختلف تحت تأثیر قرار داد. با این حال، در برنامه‌های عمرانی سوم تا پنجم، به‌دلیل شیوه‌های تخصیص درآمدهای نفتی و اولویت‌بندی‌های متفاوت، حوزه عمران روستایی از اولویت کمتری برخوردار بود. در همین راستا، این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل نقش و تأثیر برنامه‌های عمرانی سوم تا پنجم بر توسعه و نوسازی جامعه روستایی، و مقایسه سهم تخصیص‌یافته به این بخش در قیاس با سایر بخش‌ها تدوین شده است. این تحقیق با اتخاذ روش تحقیق تاریخی و رویکرد توصیفی-تحلیلی، و با تکیه بر منابع، اسناد تاریخی، و آمار و ارقام رسمی، در پی پاسخ به این پرسش است که درآمدهای نفتی در طول این برنامه‌های عمرانی چه تأثیراتی بر توسعه جامعه روستایی گذاشته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که برنامه‌های توسعه در حوزه عمران روستایی، در مقایسه با ابعاد مختلف توسعه در سایر حوزه‌ها، در دستیابی به اهداف کمی و کیفی تعیین‌شده موفق نبودند. ابهام در سیاست‌گذاری‌ها، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش روستایی، کمبود امکانات، و ناهماهنگی‌های اجرایی در طول برنامه‌های سوم تا پنجم توسعه عمرانی، منجر به کاهش تولید و اشتغال روستایی و در نهایت، تشدید مهاجرت روستاییان به شهرها گردید.

حیات روستایی ایران در دوره افغان‌ها (1142‌ـ 1135 هـ‌.‌ ق)

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1402، ، صفحه 85-99

https://doi.org/10.30479/hvri.2023.19197.1015

چکیده

با حمله افغانها به ایران در سال 1135 ه.ق و سقوط سلسله صفویه، وضعیت بسیار آشفتهای بر کشور حکمفرما شد. در آن زمان، به دلیل خلاء قدرت به وجود آمده، روسها و عثمانیها نیز از فرصت استفاده کرده و هر کدام ... بیشتر با حمله افغانها به ایران در سال 1135 ه.ق و سقوط سلسله صفویه، وضعیت بسیار آشفتهای بر کشور حکمفرما شد. در آن زمان، به دلیل خلاء قدرت به وجود آمده، روسها و عثمانیها نیز از فرصت استفاده کرده و هر کدام بخشهایی از مناطق شمالی و غربی ایران را اشغال کردند و کشور به چند منطقه زیر سلطه بیگانگان و نیروهای شورشی تقسیم شد و تا زمان پیروزی نادر شاه بر این گروهها و اخراج آنها از کشور، وضعیت بسیار آشفته و بحرانی بود. در این میان، روستاییان در زمان شورش و حمله افغانها و دیگر گروههای مهاجم و دست به دست شدن قدرت در بین آنها، بیشترین آسیب را متحمل شدند و حیات اقتصادی و اجتماعی آنها با شرایط نابسامانی روبهرو شد. هدف پژوهش حاضر بررسی حیات روستایی ایران در دوره حکومت افغانها در ایران در فاصله زمانی 1135 تا 1142 ه.ق است. این نوشتار با تکیه بر منابع اصلی دوره مورد نظر و با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد حمله افغانها و دیگر مهاجمان به روستاها و قتل و غارت روستاییان، تخریب شبکههای آبیاری، گرفتن مالیاتهای سنگین از روستاییان، فقدان ثبات سیاسی، پیدایش مراکز متعدد قدرت و جنگ آنها با یکدیگر و کاهش جمعیت روستایی در نتیجهی قتل و فرار آنها از روستاها، منجر به رکود و انحطاط حیات روستایی ایران در دورهی افغان‌ها شد.با حمله افغانها به ایران در سال 1135 ه.ق و سقوط سلسله صفویه، وضعیت بسیار آشفتهای بر کشور حکمفرما شد. در آن زمان، به دلیل خلاء قدرت به وجود آمده، روسها و عثمانیها نیز از فرصت استفاده کرده و هر کدام بخشهایی از مناطق شمالی و غربی ایران را اشغال کردند و کشور به چند منطقه زیر سلطه بیگانگان و نیروهای شورشی تقسیم شد و تا زمان پیروزی نادر شاه بر این گروهها و اخراج آنها از کشور، وضعیت بسیار آشفته و بحرانی بود. در این میان، روستاییان در زمان شورش و حمله افغانها و دیگر گروههای مهاجم و دست به دست شدن قدرت در بین آنها، بیشترین آسیب را متحمل شدند و حیات اقتصادی و اجتماعی آنها با شرایط نابسامانی روبهرو شد. هدف پژوهش حاضر بررسی حیات روستایی ایران در دوره حکومت افغانها در ایران در فاصله زمانی 1135 تا 1142 ه.ق است. این نوشتار با تکیه بر منابع اصلی دوره مورد نظر و با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد حمله افغانها و دیگر مهاجمان به روستاها و قتل و غارت روستاییان، تخریب شبکههای آبیاری، گرفتن مالیاتهای سنگین از روستاییان، فقدان ثبات سیاسی، پیدایش مراکز متعدد قدرت و جنگ آنها با یکدیگر و کاهش جمعیت روستایی در نتیجهی قتل و فرار آنها از روستاها، منجر به رکود و انحطاط حیات روستایی ایران در دورهی افغان‌ها شد.

شکل گیری جوامع روستایی در ماوراالنهر سده های میانه

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1402، ، صفحه 65-89

https://doi.org/10.30479/hvri.2024.19569.1017

چکیده

منطقه ماوراءالنهر از روزگاران کهن شاهد ظهور و تکامل جوامع روستایی بود. زندگی روستانشینی در این منطقه بنا به تنوع جغرافیایی و اقلیمی، جریان رخدادهای سیاسی و اجتماعی، جایگاه خاص در اقتصاد فرامنطقه‌ای، ... بیشتر منطقه ماوراءالنهر از روزگاران کهن شاهد ظهور و تکامل جوامع روستایی بود. زندگی روستانشینی در این منطقه بنا به تنوع جغرافیایی و اقلیمی، جریان رخدادهای سیاسی و اجتماعی، جایگاه خاص در اقتصاد فرامنطقه‌ای، از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار بوده است. مطالعه تاریخ روستاییِ قلمرو ماوراءالنهر، دانشی غنی در زمینه الگوهای دخیل در فرایند شکل‌گیری، تحول و تکامل و درنهایت، افول روستاها در اختیار محققان تاریخ اجتماعی قرار می‌دهد. یک بُعد مهم در مطالعات جوامع روستایی، بررسی فرایند پیدایش و استقرار جامعه روستایی است. بازشناسی عوامل مؤثر در این روند به شناخت عمیق‌تر مناسبات روستایی و تحولات بعدی آن مدد می‌رساند. در این پژوهش با تمرکز بر سؤال اصلی تحقیق درباره چگونگی شکل‌گیری روستاها در منطقه ماوراءالنهر، چنین فرض شد که روستاها در این منطقه بنا به مدل‌های مختلف شکل گرفته و مستقر شده‌اند؛ ازاین‌رو، در جریان رشد و تکامل بعدی خود از تنوعی در ماهیت و مناسبات اقتصادی ـ اجتماعی برخوردار شده‌اند. دستاورد پژوهش حکایت از این داشت که برخلاف ساده‌سازی‌های نظریه‌های مشهور درباره ریشه‌های شکل‌گیری جامعه روستایی، در ماوراءالنهر مجموعه‌ای از عوامل گوناگون در پیدایش روستاها ایفای نقش کرده‌اند. این پژوهش درباره تاریخ اجتماعی روستا در ایران با رویکرد کیفی سازمان‌دهی شد و برای شناسایی اطلاعات، پردازش داده‌ها و تبیین مقوله‌های اصلی، از روش تحلیل محتوا استفاده شد.

نظام آبیاری اراضی کشاورزی و باغی در دوران سلجوقیان مطابق با نظریه استبداد شرقی ویتفوگل

دوره 1، شماره 3 ، دی 1402، ، صفحه 127-149

https://doi.org/10.30479/hvri.2024.18015.1001

چکیده

این نوشتار اقدامات و چگونگی عملکرد سلجوقیان را در نظام آبیاری اراضی زراعی و باغی شرح میدهد. سرزمین ایران به‌خاطر وسعت و تنوع اقلیمی خاص، در میان سرزمین‌های اسلامی از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ نیمۀ ... بیشتر این نوشتار اقدامات و چگونگی عملکرد سلجوقیان را در نظام آبیاری اراضی زراعی و باغی شرح میدهد. سرزمین ایران به‌خاطر وسعت و تنوع اقلیمی خاص، در میان سرزمین‌های اسلامی از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ نیمۀ جنوبی و برخی از مناطق شرقی ایران، به‌سبب کمبود بارندگی و نیز اقلیم گرمسیری، همواره مشکلاتی را برای کشاورزان در طول تاریخ ایجاد کرده است که حاکمان سلجوقی هم از این قاعده مستثنی نبودند و با توجه به اینکه عایدات حاصل از زراعت برای آنان حیاتی بود؛ بنابراین به‌ناچار تمهیداتی را اندیشیدند. در همین راستا این سؤال مطرح می‌شود که عملکرد سلجوقیان در مدیریت نظام آبیاری چگونه بود؟ فرضیۀ حاصله چنین است که سلاجقه با توجه به شرایط اقلیمی و نیز اولویت بخشیدن به مناطق کم‌آبی که از نظر اقتصادی مهمتر بودند، مسئلۀ کمبود آب را مدیریت نمودند. این مقاله با بهرهگیری از روش پژوهش تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل، طبق نظریۀ ویتفوگل ابعاد و زوایای موضوع را بررسی مینماید. یافتههای تحقیق نشان می‌دهد که سلاجقه در اکثر مواقع، به‌ویژه در عصر انحطاط، تنها در نقاطی به حفر چاه و احداث قنات میپرداختند که محصولات خاص و کمیابی، مثل برخی از میوه‌های گرمسیری را پرورش میدادند؛ زیرا فروش چنین محصولاتی باعث میشد تا عایدات بیشتری وارد خزانۀ سلطان سلجوقی شود و تا حدودی کسری نقدینگی جبران گردد. بااین‌حال هزینۀ هنگفت وسایل آبیاری اراضی بر عهدۀ زارعان بود که باعث نارضایتی آنان شده بود.

ارزیابی عملکرد خانه فرهنگ روستایی در دوره پهلوی با تکیه بر اسناد مطالعه موردی استان اصفهان(1347ـ1357ه.ش)

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1402، ، صفحه 1-30

https://doi.org/10.30479/hvri.2023.19144.1014

چکیده

خانۀ فرهنگ روستایی، یکی از نهادهایی بود که در دورۀ پهلوی، زیر نظر وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی، برای ارتقای سطح زندگی روستاییان، آبادانی مملکت و تقویت حس مسئولیت اجتماعی، در اغلب شهرهای ایران ... بیشتر

بحران قحطی و خشکسالی در مناطق روستایی بوشهر؛ بازتاب، اقدامات و پیامدها( 1317- 1323 ش)

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1402، ، صفحه 31-55

https://doi.org/10.30479/hvri.2023.19081.1011

چکیده

یکی از مسائل تاریخ معاصر ایران، بحران قحطی فراگیر در اواخر دورۀ پهلوی اول تا اوایل دورۀ محمدرضاشاه بود. هم‌زمانی این پدیده با جنگ جهانی دوم و اشغال کشور توسط متفقین بر شدت این بحران افزود. این مسئله در ... بیشتر

تعداد دوره‌ها	3
تعداد شماره‌ها	8
تعداد مقالات	48
تعداد نویسندگان	89
تعداد مشاهده مقاله	84,937
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	17,985
نسبت مشاهده بر مقاله	1769.52
نسبت دریافت فایل بر مقاله	374.69
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	110
تعداد مقالات رد شده	40
درصد عدم پذیرش	36
تعداد مقالات پذیرفته شده	48
درصد پذیرش	44
زمان پذیرش (روز)	129
تعداد پایگاه های نمایه شده	7
تعداد داوران	193

فصلنامه تاریخ روستا و روستانشینی در ایران و اسلام

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 3 (1404)

دوره 2 (1403)

دوره 1 (1402)

برای اطلاع از شیوه نامه و نحوه پذیرش مقالات به قسمت راهنمای نویسندگان مراجعه فرمایید.

ایده بازگشت به روستا و برساخت ایدئولوژی انقلاب آفرین از نگاه صمد بهرنگی و جلال آل‌احمد

چکیده

بازتاب شیوه‌های زندگی روستاییان در تاریخ شفاهی گیلان در گذر از سنت به مدرنیته (دوره پهلوی دوم)

چکیده

راهبرد اقتصادی مسکن معیشتی در معماری کسب و کار روستایی منظومه بابل کنار (از اصلاحات ارضی تا مدل مسکن معیشتی)

چکیده

رسم نزل و عبور سپاهیان حکومتی: تأثیر سیاست‌های طبقۀ حاکم بر زندگی روستایی در سدۀ نهم هجری

چکیده

مشکلات نوغان‌داران گیلانی در دهۀ اول حکمرانی رضاشاه: پژوهشی بر پایة عَریضه‌‌های نوغان‌داران لنگرود و لاهیجان

چکیده

واکاوی تأثیرات درآمدهای نفتی بر توسعه جامعه روستایی در برنامه‌های عمرانی اول تا پنجم (1356-1327)

چکیده

حیات روستایی ایران در دوره افغان‌ها (1142‌ـ 1135 هـ‌.‌ ق)

چکیده

شکل گیری جوامع روستایی در ماوراالنهر سده های میانه

چکیده

نظام آبیاری اراضی کشاورزی و باغی در دوران سلجوقیان مطابق با نظریه استبداد شرقی ویتفوگل

چکیده

ارزیابی عملکرد خانه فرهنگ روستایی در دوره پهلوی با تکیه بر اسناد مطالعه موردی استان اصفهان(1347ـ1357ه.ش)

چکیده

بحران قحطی و خشکسالی در مناطق روستایی بوشهر؛ بازتاب، اقدامات و پیامدها( 1317- 1323 ش)

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

.

..

ابر واژگان